TRĄDZIK POSPOLITY
ACNE VULGARIS
Definicja: Jest to schorzenie głównie osób młodych, związane z nadczynnością gruczołów łojowych, cechuje się występowaniem zaskórników (comedones), wykwitów grudkowo kostkowych i torbieli ropnych umiejscowionych w okolicach łojotokowych (twarz, tułów).
Etiopatogeneza: Czynnikiem usposabiającym jest osobnicza skłonność do:
-nadmiernego wytwarzania łoju
-nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych.
Skłonność ta jest uwarunkowana genetycznie, sposób dziedziczenia jest autosomalny dominujący.
Rola hormonów. Androgeny:
-komórki gruczołów łojowych mają receptory dla androgenów
-preparaty antyandrogenowe znacznie obniżają wydzielanie łoju
-androgeny zaostrzają zmiany trądzikowe, zwłaszcza u kobiet
-trądzik nie występuje przed okresem pokwitania i u eunuchów kastrowanych przed okresem pokwitania.
Progesteron działa podobnie jak androgeny, jednak w stężeniu fizjologicznym nie wpływa na czynność gruczołów łojowych, dopiero w bardzo dużych dawkach pobudza ich wzrost.
Rola bakterii. Beztlenowe bakterie Propionibacterium acnes stwierdzone w ujściach gruczołów łojowych wytwarzają lipolityczne, powodujące chydrolizę triglicerydów łoju z powstawaniem wolnych kwasów tłuszczowych, działających drażniąco.
W patogenezie trądzika prawdopodobnie pierwotne są zaburzenia rogowacenia ujść mieszków włosowych, polegające na nadmiernym wytwarzaniu mas rogowych i ich nieoddzielaniu się. Uprzedni pogląd o retencji łoju w ujściach mieszków jest obecnie odrzucony. Natomiast wykazano osobniczą skłonność do nadmiernego rogowacenia i tworzenia zaskórników oraz występowania odczynów zapalnych związanych z tym stanem (wykwity grudkowo-krostkowe).
W przypadku istnienia osobniczej skłonności do trądzika czynniki egzogenne, takie jak leki oraz szkodliwości zawodowe, mogą wywoływać zmiany przymieszkowe typu acne.
Objawy i przebieg: Wykwitem pierwotnym jest zaskórnik (comedo), powstający w wyniku hiperkeratozy ujść mieszków włosowych. Przy wyciśnięciu wydobywają się nitkowate, białoszare masy, na szczycie zabarwione ciemno wskutek utleniania się czopu keratynowego na powierzchni skóry. Wtórnie w wyniku ucisku i stanu zapalnego powstają wykwity grudkowo-krostkowe oraz torbiele ropne.
Charakterystycznym umiejscowieniem trądzika jest twarz, plecy i klatka piersiowa, czyli okolice łojotokowe.
Przebieg choroby jest przewlekły; zazwyczaj w okresie letnim zmiany ulegają poprawie w związku z nasłonecznieniem. Oprócz najczęściej występującego trądzika zwykłego (zaskórniki oraz wykwity grudkowe i grudkowo-krostkowe) spotyka się rozmaite jego odmiany kliniczne, różniące się nasileniem zmian oraz charakterem morfologicznym wykwitów.
1)Trądzik młodzieńczy (acne juvenilis): zmiany są słabo nasilone, przeważają zaskórniki i wykwity grudkowe, występujące na twarzy i na plecach; jest najbardziej nasilony w okresie pokwitania, po czym po kilku latach ustępuje samoistnie.
2)Trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa): obok zmian typowych spotyka się torbiele ropne; gojenie następuje poprzez bliznowacenie (blizny wciągnięte, nierówne, niekiedy bardzo szpecące).
3)Trądzik skupiony (acne conglobata): zmiany polegają na występowaniu głębokich nacieków i torbieli ropnych, niekiedy zlewających się, a także licznych, bardzo dużych zaskurników; gojenie następuje poprzez mostkowate, nierówne i przerosłe blizny; odmianę tę spotyka się prawie wyłącznie u mężcsyzn; zmiany obok miejsc typowych często zajmują również okolice pachowe, pachwinowe i pośladki.
4)Trądzik bliznowcowy (acne keloidea): często toważyszy trądzikowi ropowiczemu lub skupionemu, niekiedy dotyczy wyłącznie okolicy karku; w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się bliznowce.
5)Trądzik z objawami ogólnymi o ciężkim przebiegu (acne fulminans): dotyczy wyłącznie młodych mężczyzn, wykwity są typu acne conglobata z rozpadem i objawami krwotocznymi, towarzyszy im: leukocytoza, wysoki oedczyn opadania krwinek, podwyższona temperatura ciała i bóle stawowe.
W grupie trądzika wywołanego rozróżniamy:
1)Trąedzik zawodowy: spowodowany zaczopowaniem ujść mie4szków włosowych przez czynniki zawodowe: chlor-zmiany umiejscowione są na twarzy i tułowiu, oleje i dziegcie-zmiany umiejscowione są głównie na wyprostnych powierzchniach kończyn.
2)Trądzik polekowy: może być spowodowany przez:steroidy-wykwity drobnogrudkowe umiejscowione są głównie na klatce piersiowej, bez zaskórników; leki wydzielające się przez gruczoły łojowe i powodujące ich drażnienie (np. Witamina B12, jod, barbiturany itd.).
3)Trądzik kosmetyczny (acne cosmetica): wykwitami są zaskórniki i prosaki, występujące głównie na policzkach; najczęściej wywołany bywa przez pudry i róże, zatykające ujścia gruczołów łojowych i potowych.
4)Trądzik niemowlęcy (acne neonatorum): wykwity są grudkowe i ropne, na ogół bez zaskórników, często występują torbiele ropne; jest związany ze stosowaniem olejów mineralnych do pielęgnacji skóry; najczęściej umiejscowiony jest na twarzy.
Trądzik zawodowy, lekowy, kosmetyczny i niemowlęcy ustępuje po usunięciu czynników wywołujących.
Rozpoznanie różnicowe:
1)Trądzik różowaty (rosacea) różni się występowaniem głównie w wieku dojrzałym i starszym, przewagą objawów naczynioruchowych, niewystępowaniem zaskórników i wyłącznym zajmowaniem twarzy.
2)Ropne zapalenie mieszków włosowych (folliculitis) różni się niewystępowaniem zaskórników, rozmaitym umiejscowieniem i krótszym przebiegiem; wymaga różnicowania głównie z trądzikiem zawodowym i lekowym.
Leczenie: W leczeniu ogólnym zaleca się przewlwkłe stosowanie tetracyklin, gdyż działają one przeciwbakteryjnie, hamując czynność lipolityczną Propionibacterium acnes; dawki: 500 mg dziennie przez 10-20 dni, a następnie 250 mg – przez kilka miesięcy.
Można również stosować erytromycynę w tych samych dawkach co tetracykliny oraz minocyklinę (Klinomycin), która jest bardzo skuteczna, chociaż odznacza się toksycznością.
Równocześnie należy podawać duże dawki witamin z grupy B z wyłączeniem witaminy B12 (która sama może powodować zmiany trądzikowe), a także witaminę A, która zapobiega nadmiernemu rogowaceniu mieszków – dawki:120000-150000j./d w ciągu kilku miesięcy.
Należy zalecać również podawanie witamin działających przeciwłójotokowo:
- amid kwasu nikotynowego (witamina PP)-1000 mg/d
- witamina B2 -18mg/d
- witamina C-1000 mg/d
Leczenie powinno trwać co najmniej 6 miesięcy.
W ciężkich postaciach krostkowych i ropowiczych wskazane jest podawanie:
1)kwasu 13-cis witaminy A (Roaccutane), o działaniu keratolitycznym i przeciwłojotokowym, dawkowanie: 0,2-1 mg/kg masy ciała dziennie w ciągu 3-5 miesięcy (powikłania polegają na zwiększeniu stężenia triglicerydów)
2)rozpuszczalnych soli cynku (Zincteral) w dawkach 200 mg 3 razy dziennie w ciągu kilku-kilkunastu miesięcy
3)sulfonów, np. Avlosulfon po 100-200 mg/d.
W acne fulminans najlepsze wyniki uzyskuje się małymi dawkami steroidów (30-20-15mg/d) w połączeniu z sulfonami lub kwasem 13-cis-retinowym (Roaccutane).
W leczeniu zewnętrznym nie jest wskazane stosowanie maści, które powodują zaczopowanie ujść mieszków włosowych, natomiast wskazane są aerozole, zawiesiny, pudry lub pasty zawierające siarkę, rezorcynę i środki odkażające.
Źródło:
“Choroby skóry” S. Jabłońska, T. Chorzelski,