„ Mikroelementy i ich rola biochemiczna”
Życie istniejące na Ziemi, opiera się na związkach chemicznych,w skład w których wchodzi wiele pierwiastków. Pierwiastki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów żywych są w biologii nazywane biogenami. Najważniejsze biogeny to węgiel, wodór, azot i tlen, które wchodzą w skład białek, kwasów nukleinowych i wielu innych związków organicznych. Kolejnymi ważnymi pierwiastkami są fosfor- w postaci utlenionej, którego związki tworzą system energetyczny komórki oraz wchodzą w skład kwasów nukleinowych i siarka, wchodząca w skład dwóch aminokwasów – cystyny i metioniny. Pozostałe pierwiastki nie wchodzą w skład tak kluczowych związków, są jednak ważne dla wielu procesów życiowych. Ich ilość w organizmie człowieka jest niewielka ale mają istotny wpływ na jego prawidłowy rozwój i funkcjonowanie. Mikroelementy, mikroskładniki, pierwiastki śladowe - pierwiastki chemiczne występujące w bardzo małych (śladowych) ilościach w organizmach roślinnych i zwierzęcych. U ludzi zapotrzebowanie na te pierwiastki wynosi poniżej 100 mg na dobę. Niedobór lub nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do zaburzeń fizjologicznych i wpływa ujemnie na organizm. Składniki mineralne są niezbędne w ustroju do celów budulcowych (szczególnie w tkance kostnej), wchodzą w skład: płynów ustrojowych, niektórych enzymów, związków wysokoenergetycznych itp. Wywierają również wpływ na regulację czynności narządowych i ogólnoustrojowych. Do mikroelementów zalicza się: miedź, żelazo, mangan, molibden, cynk, kobalt, jod, fluor, chrom, selen.
Miedź jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zgromadzona jest w mięśniach, kościach, wątrobie i enzymach. Bierze udział w wytwarzaniu czerwonych krwinek, w tworzeniu kości i kolagenu, w prawidłowym gojeniu ran, we wchłanianiu i transporcie żelaza, w metabolizmie kwasów tłuszczowych i w powstawaniu RNA, jest składnikiem niektórych enzymów, odgrywa pewną rolę w procesach przemiany materii ośrodkowego układu nerwowego i w przemianie barwników.
Skutkiem niedoboru tego pierwiastka jest niedokrwistość, zaburzenie procesów życiowych wątroby.
Źródłem miedzi są: cielęcina, orzechy, warzywa strączkowe, zboża, drób, wątroba, małże, ryby, kasza gryczana, żółtka jaj.
Żelazo jest najistotniejszym składnikiem czerwonego barwnika krwi (hemoglobiny), niezbędny także w procesie tworzenia czerwonych ciałek krwi w szpiku kostnym, żelazo wiąże dwutlenek węgla w hemoglobinie i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. Pierwiastek ten jest także składnikiem wielu enzymów i białek biorących udział w metabolizmie organizmu. Bierze udział w syntezie DNA, niezbędny do prawidłowej budowy skóry, włosów, paznokci, do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Lepiej przyswajalne i efektywniej wykorzystywane przez organizm jest żelazo pozyskiwane z produktów zwierzęcych. Najbardziej narażone na niedobory żelaza są niemowlęta, dorastające dzieci oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Skutkiem niedoboru tego pierwiastka jest anemia.
Występowanie: Mięso, wątroba, ryby, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, szpinak, krewetki.
Mangan jest pierwiastkiem niezbędnym w śladowych ilościach do prawidłowego funkcjonowania. Bierze udział w budowie enzymów metabolizujących glukozę i kwasy tłuszczowe, jest elementem strukturalnym kości i skóry. Mangan jest bardzo ważny w procesach reprodukcji oraz prawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.
Skutkiem niedoboru tego pierwiastka jest zahamowanie wzrostu, niedokrwistość.
Źródła manganu: Orzechy, herbata, mąka pełnoziarnista, zielone warzywa, groszek, buraki, fasola, szpinak.
Molibden - wchodzi w skład metaloenzymów, które biorą udział w metabolizmie białek, tłuszczów i puryn. Jego nadmiar prowadzi do skazy moczanowej, bólów i obrzęków stawów.
Występowanie - mleko, wątroba, fasola, czerwona kapusta, zielone części roślin, mąka pełnoziarnista, ryż naturalny, nasiona roślin strączkowych, sery, mięso i podroby.
Cynk - jest niezbędnym składnikiem syntezy DNA i RNA, białek, insuliny i nasienia oraz aktywatorem pond 80 enzymów. Jego niedobór odbija się niekorzystnie na funkcjonowaniu układu odpornościowego. Cynk bierze także udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczy, białek i alkoholu, a także jest potrzebny do procesu ochrony przed wolnymi rodnikami, odczuwania smaku i zapachu, ma wpływ na wygląd włosów i paznokci.
Występowanie cynku: Chude mięso, chude mleko, żółtko jaj, mąka pełnoziarnista, orzechy, żywność pochodzenia morskiego.
Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy- wchodzi w skład hormonów tarczycy (trójjodynina, tyroksyna) ,które biorą udział w regulowaniu podstawowych funkcji życiowych: kontrolują temperaturę, układ nerwowy, mięśniowy, podział komórek przez co wpływa na tempo metabolizmu w organizmie, zapobiega powstawaniu wola. Jest dobrze wchłaniany nie tylko przez przewód pokarmowy, ale też drogi oddechowe i skórę (zalecane wdychanie powietrza bogatego w jod). Na niedobór najbardziej narażeni są mieszkańcy okolic górskich.
Skutkiem niedoboru- niedoczynność tarczycy.
Źródła: Sól jodowana, ryby morskie, owoce morza, drożdże, morszczyn, cebula.
Fluor jest składnikiem kości i zębów, wzmacnia szkliwo, zębinę, zapobiega występowaniu próchnicy, zmniejsza rozpuszczalność szkliwa. Jest niezbędny do prawidłowego wzrostu młodych organizmów, oraz do prawidłowej budowy. U osób dorosłych pełni również ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu kośćca. Wpływa na gospodarkę wapnia i fosforu w organizmie. W okresie ciąży pomaga we wchłanianiu żelaza i zapobiega niedokrwistości. Skutki niedoboru: pękanie szkliwa zębów.
Niedobór fluoru może powodować choroby takie jak: osteoporoza,próchnica.
Źródłami fluoru są - Ryby morskie i produkty pochodzenia morskiego, czarna herbata, orzechy włoskie, wątroba, soja, mleko, rośliny strączkowe, woda mineralna, kalafior.
Chrom - reguluje poziom cholesterolu i kwasów tłuszczowych, a także bierze udział w uwrażliwieniu komórek na insulinę i w trawieniu białek. Przyczynia się do zmniejszenia uczucia głodu - jest wykorzystywany w odchudzaniu.
Występowanie tego pierwiastka: orzechy, mąka pełnoziarnista, wątroba, grzyby, rośliny strączkowe, szparagi, brokuły.
Selen - działa bezpośrednio w połączeniu z witaminą E. Poprawia aktywność fizyczną, a także zwiększa witalność. Ten mikroelement bierze udział w eliminacji wolnych rodników i metali ciężkich oraz w przemianie hormonów tarczycy.
Źródła- produkty morza, mięso, kukurydza, mąka pełnoziarnista, warzywa strączkowe.
źródło: internet, notatki własne